چکیده: برداشتن حنجره منجر به تغییر مسیر تنفس، بلع و صداسازی می شود. تنفس بیمار از طریق سوراخی که درون نای ایجاد شده و روی گردن بیمار دیده می شود، صورت می گیرد. سه روش حنجره مصنوعی، پروتز نایی مروی و گفتار مروی در توانبخشی گفتار به بازگشت برقراری ارتباط کلامی بر اساس وضعیت جدید بیمار کمک می کند. بیمار با توجه به سطح توانمندی خود در استفاده از روش های توانبخشی گفتار می تواند از یکی از آن ها بهره مند شود.

متن اصلی: نقش حنجره به عنوان عضو حیاتی در حفاظت از ورود ترشحات و مواد غذایی به درون نای بسیار حائز اهمیت است. هنگام عمل بلع، اتصال تارهای صوتی حقیقی و کاذب به یکدیگر و قرار گرفتن غضروف اپی گلوت روی آن ها مانع از ورود مواد غذایی به درون نای می شود. علاوه بر حفاظت از مسیر هوایی، این عضو مسئول صداسازی می باشد. اگر حنجره به دلیل سرطان و یا ضربه آسیب ببیند و از بدن خارج شود، مسیر تنفس و نحوه صداسازی تغییر می کند.

در این وضعیت تنفس بیمار از طریق سوراخی که روی گردن(درون نای) ایجاد شده انجام می شود. با توجه به تغییر مسیر تنفس از راه بینی، امکان ورود عفونت های ویروسی و باکتریایی از راه گردن وجود دارد. هنگام بلع، غذا مستقیم وارد مری می شود و به علت نبود تارهای صوتی بیمار قادر به صداسازی نیست. توانبخشی در گفتار به بازگشت مهارت برقراری ارتباط کلامی در این بیماران کمک می کند. به صورت کلی سه روش برای توانبخشی این بیمار مطرح است:

1.حنجره مصنوعی(Electrolarynx): در این روش صحبت کردن با کمک ابزاری به نام حنجره مصنوعی انجام می شود. بیمار ابزار را روی پوست قسمت بالایی گردن (زیر چانه) قرار داده و شروع به صحبت می کند. این ابزار با ارتعاشی که در بافت گردن ایجاد کرده به تقویت صدا کمک می کند. صدای حاصل کاملا مونوتن و یکنواخت است و شباهتی به صدای قبلی بیمار ندارد. لازم به ذکر است در صورت سفت بودن بافت زیر گردن کیفیت صدا بیمار کاهش می یابد. پرتو درمانی در این بیماران منجر به سفت شدن بافت گردن می شود. استفاده از این روش نیاز به آموزش ندارد و به نظر می رسد برای بیمارانی که سن بالاتر دارند مناسب تر باشد.

2. پروتز نایی مروی(tracheoesophageal puncture shunt(TEP)): روش دیگر در توانبخشی گفتار افراد بدون حنجره، ایجاد سوراخ بین دیواره نای و مری و قرار دادن پروتز درون آن می باشد. پروتز از دریچه ای تشکیل شده که مسئول انتقال هوا از نای به درون مری است. برای صداسازی لازم است که بیمار نفس عمیق کشیده و بلافاصله بعد از نفس، انگشت خود را روی سوراخ گردن فشار داده و پروتز را به سمت عقب هل دهد. با این کار هوای بازدمی به داخل مری هدایت شده و با حرکت به سمت حلق و دهان و ارتعاش بافت های موجود به تولید صدا کمک می کند. عمر مفید هر پروتز حداکثر شش ماه می باشد و بعد از این مدت لازم است که بیمار به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کرده و آن را تعویض کند. آموزش نحوه صداسازی در این روش توسط آسیب شناس گفتار و زبان انجام می شود.

3. گفتار مروی(Esophagus speech): باتوجه به نبود حنجره و تارهای صوتی، در این روش مری با جا به جایی هوا نقش مهمی را در ایجاد صدا ایفا می کند. بیمار هوا را بلعیده و قورت دهد. سپس هوای فشرده شده را وارد مری کند. مری هوای وارد شده را با فشار به سمت حلق می فرستد که این امر موجب ارتعاش بافت مری و حلق شده و به دنبال آن با خروج هوا از دهان تولید صدا صورت می گیرد. صدای تولیدی شبیه به باد گلو(آروغ زدن) است. آموزش این روش بر عهده آسیب شناس گفتار و زبان(گفتاردرمانگر) می باشد. به نظر می رسد این روش در مقایسه با دو روش دیگر به دلیل عدم وابستگی بیمار به ابزار، مناسب تر است اما نیاز به همکاری و انگیزه بالای بیمار در روند درمان دارد.

• لازم به ذکر است در هر سه روش، به منظور افزایش کیفیت صدای بیمار و تواتمندی او در برقراری ارتباط کلامی، کاهش طول جملات تولید شده در هر بازدم بسیار کمک کننده می باشد.